آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب
عنوان کامل: آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب
مرجع تصویب: هیئت وزیران
تاریخ تصویب: ۱۸ اردیبهشت ۱۳۷۳
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۷۳ و به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده ۴۶ قانون توزیع عادلانه آب (مصوب سال ۱۳۶۱)، آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب را تصویب و ابلاغ نمود.
آب، این مایه حیات و اصلی‌ترین رکن توسعه پایدار، همواره در معرض تهدید آلودگی‌ها قرار دارد. در کشور ما نیز، برای صیانت از این سرمایه ارزشمند ملی، آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب ۱۳۷۳ که گاهاً به آن قانون جلوگیری از آلودگی آب نیز گفته می‌شود، به تصویب هیئت وزیران رسید. این آیین‌نامه جامع که بر اساس ماده ۴۶ قانون توزیع عادلانه آب تدوین شده، نه تنها تعریفی دقیق از آلودگی آب ارائه می‌دهد، بلکه به ممنوعیت‌ها، مسئولیت‌ها و وظایف نهادهای ذی‌ربط، به‌ویژه سازمان حفاظت محیط زیست، در قبال حفظ کیفیت آب‌های کشور می‌پردازد. آشنایی با جزئیات این آیین‌نامه برای تمامی افراد و فعالان بخش‌های مختلف ضروری است.
آلودگی آب، طبق آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب به چه معناست؟
بر اساس ماده ۱ این آیین‌نامه، آلودگی آب به معنی تغییر در مواد محلول یا معلق، درجه حرارت و یا سایر خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب است؛ به گونه‌ای که آن را برای مصرفی که برای آن در نظر گرفته شده (مانند شرب، کشاورزی، صنعتی یا زیست محیطی) مضر یا غیرمفید سازد.
بر اساس آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب، چه اقداماتی در خصوص آلودگی آب ممنوع است؟
طبق ماده ۲ این آیین‌نامه، هر عملی که موجبات آلودگی آب را فراهم کند، ممنوع است. همچنین بر اساس ماده ۱۴، تخلیه و پخش فاضلاب یا هر نوع ماده آلوده‌کننده دیگر (صنعتی، کشاورزی، شهری، خدماتی و غیره) به آب‌های پذیرنده (رودخانه‌ها، چاه‌ها، دریاها و…) به میزانی بیش از استانداردهای تعیین شده ممنوع می‌باشد. علاوه بر این، طبق ماده ۱۷، رقیق کردن فاضلاب در مرحله تخلیه به عنوان روش تصفیه، ممنوع است (مگر در موارد خاص با تشخیص سازمان).
مسئولیت اصلی شناسایی، کنترل و رفع آلودگی آب بر عهده کیست؟
مسئولیت اصلی بر عهده “مسئول” منبع آلوده‌کننده است (ماده ۱، بند ۱۳ و ماده ۸) که شامل شخص حقیقی یا حقوقی اداره‌کننده یا متصدی منبع مولد آلودگی (مانند کارخانجات، کارگاه‌ها، مزارع، بیمارستان‌ها و غیره) می‌شود. سازمان حفاظت محیط زیست وظیفه شناسایی منابع آلوده‌کننده (ماده ۴)، تعیین استانداردها (ماده ۵)، نمونه‌برداری و اخطار به مسئولین برای رفع آلودگی در مهلت مقرر (ماده ۷) و در صورت عدم اقدام، جلوگیری از فعالیت منبع آلوده‌کننده طبق قانون (ماده ۸) را بر عهده دارد.
نقش سازمان حفاظت محیط زیست در جلوگیری از آلودگی آب چیست؟
سازمان حفاظت محیط زیست نقش محوری در اجرای این آیین‌نامه دارد. وظایف اصلی آن شامل: شناسایی کیفیت آب‌های ایران از نظر آلودگی (ماده ۳)، شناسایی منابع مختلف مولد آلودگی (ماده ۴)، تهیه و اجرای استانداردهای آلودگی آب (ماده ۵)، طبقه‌بندی آب‌های پذیرنده (ماده ۶)، نمونه‌برداری، تعیین میزان آلودگی، اخطار کتبی به مسئولین متخلف و تعیین مهلت برای رفع آلودگی (ماده ۷)، بازرسی از منابع آلوده‌کننده (ماده ۱۰) و انجام اقدامات پیشگیرانه و تشویقی (ماده ۲۰) است.
اگر یک واحد صنعتی یا خدماتی باعث آلودگی آب شود و به اخطار سازمان محیط زیست توجه نکند، چه اتفاقی می‌افتد؟
طبق ماده ۷ آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب، سازمان حفاظت محیط زیست پس از تشخیص آلودگی بیش از حد استاندارد، به مسئول واحد مربوطه کتباً اخطار می‌دهد و مهلتی متناسب برای رفع آلودگی تعیین می‌کند. اگر مسئول واحد در مهلت مقرر اقدام به رفع آلودگی نکند، بر اساس ماده ۸، سازمان می‌تواند طبق ماده ۱۱ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، از فعالیت یا بهره‌برداری منبع آلوده‌کننده تا زمان رفع کامل آلودگی جلوگیری نماید. همچنین طبق ماده ۲۲، در صورت ورود خسارت به محیط زیست آبزیان و منابع طبیعی، دادگاه می‌تواند مسئول واحد را به پرداخت و جبران خسارت محکوم کند.