مدیریت اجرایی پسماندهای کاتالیستی

طبق ماده ۲ این ضوابط، کاتالیست مستعمل به کاتالیست‌هایی گفته می‌شود که در فرآیندهای مختلف (مانند فرآیندهای صنعتی یا احتراق خودرو) مورد استفاده قرار گرفته و کارایی خود را از دست داده‌اند. بله، برخی از کاتالیست‌های مستعمل می‌توانند خطرناک باشند؛ یعنی دارای خواصی مانند سمیت (Toxicity)، واکنش‌پذیری (Reactivity)، قابلیت اشتعال (Flammability) یا خورندگی (Corrosivity) باشند که برای سلامتی انسان یا محیط زیست ایجاد خطر می‌کنند. مدیریت این نوع کاتالیست‌ها نیازمند دقت و رعایت ضوابط ویژه‌ای است.

طبق ماده ۵ این ضوابط، مسئولیت اصلی اجرای صحیح کلیه مراحل مدیریت کاتالیست مستعمل (شامل شناسایی، تفکیک، جمع‌آوری، نگهداری، حمل و نقل، بازیابی، بازیافت و دفع) بر عهده واحد تولید کننده کاتالیست مستعمل (یعنی واحد صنعتی یا خدماتی که کاتالیست در فرآیند آن مستعمل شده) و همچنین کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی است که به نحوی در این امور فعالیت دارند (مانند شرکت‌های حمل و نقل یا مراکز بازیافت).

ماده ۸ ضوابط اجرایی مدیریت کاتالیست‌های مستعمل، الزامات مهمی را برای ذخیره‌سازی تعیین کرده است، از جمله:
الف) استفاده از ظروف مناسب، مقاوم، دارای درب و سازگار با محتویات.
ب) نگهداری در محل‌های مسقف با تهویه مناسب و جدا از سایر پسماندها.
ج) تفکیک کاتالیست‌های ناسازگار از یکدیگر.
د) نگهداری موقت در فضای باز فقط با رعایت الزامات محیط زیستی و حداکثر به مدت یک ماه مجاز است.
ه) برچسب‌گذاری دقیق ظروف شامل نام واحد تولید کننده، محتویات، نوع زائدات (خطرناک/بی‌خطر، قابل بازیافت/غیرقابل بازیافت).
و) کف محوطه نگهداری باید غیرقابل نفوذ و دارای شیب و زهکشی مناسب باشد.
ز) دسترسی به برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) کاتالیست‌ها در محل الزامی است.

بله، بسیاری از کاتالیست‌های مستعمل، به خصوص آن‌هایی که حاوی فلزات گران‌بها هستند، قابلیت بازیابی (فعال‌سازی مجدد) یا بازیافت (استخراج ترکیبات با ارزش) را دارند (ماده ۲). طبق ماده ۱۱، واحدهای تولیدکننده کاتالیست مستعمل، تنها مجاز به واگذاری یا فروش این کاتالیست‌ها به واحدهای مجاز بازیافت کاتالیست هستند که مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست باشند. این واحدهای مجاز نیز موظفند از روش‌های مناسب و استاندارد استفاده کرده و اطلاعات مربوط به خرید، فروش و نحوه دفع باقیمانده‌ها را در سامانه جامع محیط زیست ثبت کنند.

طبق ماده ۱۳ این ضوابط، دفع کاتالیست‌های مستعمل در مراکز دفن بهداشتی پسماندهای شهری ممنوع است. کاتالیست‌های مستعمل غیرقابل بازیافت یا پسماندهای حاصل از فرآیند بازیافت آن‌ها، باید در محل دفن پسماندهای صنعتی و به صورت جداگانه دفن شوند. کاتالیست‌های مستعملی که جزو پسماندهای ویژه (خطرناک) طبقه‌بندی می‌شوند، حتماً باید قبل از دفن، تحت عملیات تثبیت و بی‌خطرسازی قرار گیرند.