مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی

طبق ماده ۱ این ضوابط، پسماند برقی و الکترونیکی به کلیه لوازم، قطعات و تجهیزات غیرقابل استفاده یا از رده خارج شده‌ای گفته می‌شود که در تولید، توزیع یا استفاده از برق کاربرد دارند. این شامل طیف وسیعی از وسایل مانند لوازم خانگی بزرگ و کوچک، تجهیزات رایانه‌ای و فناوری اطلاعات (کامپیوتر، لپ‌تاپ، مانیتور، پرینتر)، وسایل صوتی و تصویری، ابزارهای برقی، اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، تجهیزات پزشکی، لامپ‌ها و باتری‌ها می‌شود.

این ضوابط بر اساس اصل “مسئولیت تولیدکننده” بنا شده است. ماده ۵ اولویت‌های مدیریت پسماند را به ترتیب شامل کاهش در مبدأ، استفاده مجدد، بازیافت مواد، بازیافت انرژی و در نهایت دفع صحیح زیست‌محیطی می‌داند. مسئولیت اصلی برای سازماندهی و اجرای فرآیندهای جمع‌آوری، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع ایمن این پسماندها بر عهده تولیدکنندگان و واردکنندگان این محصولات است. البته شهروندان نیز وظیفه دارند این پسماندها را به صورت جداگانه تحویل دهند و مراکز بازیافت و پردازش نیز ملزم به رعایت استانداردها هستند. سازمان حفاظت محیط زیست نقش نظارتی دارد.

لامپ‌های فلورسنت (کم‌مصرف) به دلیل داشتن جیوه (ماده‌ای سمی و خطرناک برای محیط زیست و سلامت انسان) جزو پسماندهای ویژه محسوب می‌شوند (فصل ششم، مواد ۳۰ تا ۳۷). مدیریت صحیح آن‌ها بسیار مهم است. این لامپ‌ها باید: الف) از سایر پسماندها جداگانه جمع‌آوری شوند. ب) هنگام جمع‌آوری و حمل، به گونه‌ای با آن‌ها رفتار شود که از شکستن آن‌ها جلوگیری شود (مثلاً استفاده از ظروف مقاوم). ج) در صورت شکستن، اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از انتشار بخار جیوه و تماس با آن انجام شود (مانند تهویه، استفاده از دستکش). د) برای بازیافت یا دفع نهایی به واحدهای تخصصی و مجاز که توانایی جداسازی و بازیافت ایمن جیوه را دارند، تحویل داده شوند.

باتری‌ها نیز به دلیل داشتن فلزات سنگین و مواد شیمیایی خطرناک، نیاز به مدیریت ویژه دارند (فصل هفتم، مواد ۴۰ تا ۴۶). نکات کلیدی مدیریت باتری‌ها عبارتند از: الف) جداسازی کامل باتری‌ها از دستگاه‌ها و سایر پسماندها در مبدأ. ب) تفکیک انواع باتری‌ها (مانند نیکل-کادمیوم، نیکل-هیدرید فلزی، لیتیوم-یون، سربی-اسیدی) به دلیل روش‌های بازیافت متفاوت. ج) جمع‌آوری و نگهداری در ظروف مناسب و ایمن برای جلوگیری از نشت مواد یا اتصال کوتاه. د) تحویل به مراکز مجاز جمع‌آوری و بازیافت باتری برای پردازش صحیح و ایمن.

برای به حداکثر رساندن بازیافت مواد ارزشمند و جداسازی اجزای خطرناک، ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی بر جداسازی دقیق اجزا تأکید دارد. به عنوان مثال:
جداسازی لامپ‌های کاتدی (CRT) و پردازش جداگانه شیشه سربی (ماده ۶).
جداسازی لامپ‌های فلورسنت و جیوه از دستگاه‌ها (ماده ۳۰).
جداسازی باتری‌ها (ماده ۴۰).
جداسازی قطعات حاوی مواد خطرناک مانند خازن‌های PCB، سوئیچ‌های جیوه‌ای، تونرها و… (پیوست ۱ و ۲).
جداسازی پلاستیک‌ها، فلزات آهنی و غیرآهنی، شیشه و… برای بازیافت (ماده ۲۸ و ۴۸).
این جداسازی‌ها باید توسط واحدهای مجاز و با رعایت اصول ایمنی انجام شود.