مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و وابسته
عنوان کامل: ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته
مرجع تصویب: شورای عالی حفاظت محیط زیست
تاریخ تصویب: ۱۹ اسفند ۱۳۸۶
کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست در جلسه مورخ ۱۹ اسفند ماه ۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده ۱۱ قانون مدیریت پسماندها (مصوب سال ۱۳۸۳)، ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته را تصویب و ابلاغ نمود.
انواع اصلی پسماندهای پزشکی طبق آیین‌نامه مدیریت پسماندهای پزشکی کدامند؟
طبق ماده ۱ و پیوست ۱ این ضوابط، پسماندهای پزشکی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
الف) پسماندهای عادی: مشابه پسماندهای خانگی که خطر عمده‌ای ندارند.
ب) پسماندهای عفونی: شامل پسماندهای آلوده به خون، ترشحات، کشت‌های آزمایشگاهی و هر آنچه با عوامل بیماری‌زا در تماس بوده است.
ج) پسماندهای تیز و برنده: مانند سوزن‌ها، سرنگ‌ها، تیغ‌های جراحی، لانست‌ها و شیشه‌های شکسته.
د) پسماندهای شیمیایی و دارویی: شامل داروهای تاریخ گذشته، مواد شیمیایی استفاده شده در آزمایشگاه‌ها و بخش‌ها.
مسئولیت اصلی مدیریت پسماندهای پزشکی (تفکیک، جمع‌آوری و بی‌خطرسازی) بر عهده کیست؟
طبق مواد ۳، ۴ و ۵ ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته، مسئولیت اصلی مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و وابسته (شامل تفکیک صحیح در مبدأ، جمع‌آوری در ظروف مناسب، نگهداری موقت ایمن، بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده، و حمل و نقل داخلی) در داخل مراکز بهداشتی-درمانی، آزمایشگاه‌ها و سایر واحدهای تولیدکننده پسماند، مستقیماً بر عهده خودِ واحد تولیدکننده پسماند است. مسئولیت دفع نهایی پسماندهای بی‌خطر شده یا عادی بر عهده شهرداری‌ها/دهیاری‌ها است.
پسماندهای عفونی چگونه باید مدیریت و بی‌خطر شوند؟
پسماندهای عفونی باید در کیسه‌های زردرنگ و مقاوم جمع‌آوری شوند. مهم‌ترین مرحله مدیریت آن‌ها، بی‌خطرسازی قبل از دفع نهایی است. طبق ماده ۴ و رویه‌های ذکر شده، روش اصلی و مورد تأیید برای بی‌خطرسازی، استفاده از دستگاه اتوکلاو (گندزدایی با بخار تحت فشار) است. تنها پس از انجام صحیح فرآیند بی‌خطرسازی و تأیید اثربخشی آن (مثلاً با استفاده از اندیکاتورهای شیمیایی و بیولوژیکی)، پسماند عفونی می‌تواند همانند پسماند عادی دفع شود.
روش صحیح جمع‌آوری و مدیریت پسماندهای تیز و برنده چیست؟
طبق تعاریف و رویه‌ها، پسماندهای تیز و برنده (مانند سوزن، تیغ بیستوری، لانست، سرسوزن، آنژیوکت و شیشه‌های شکسته) باید بلافاصله پس از استفاده، مستقیماً در ظروف مخصوص، مقاوم به سوراخ شدن، نشت‌ناپذیر، زردرنگ و با علامت خطر زیستی (که معمولاً Safety Box نامیده می‌شود) انداخته شوند. این ظروف نباید بیش از سه‌چهارم ظرفیت پر شوند و پس از بستن درب، باید همراه با پسماندهای عفونی مدیریت و بی‌خطرسازی شوند.
اصول کلی تفکیک پسماندهای پزشکی در مبدأ تولید چیست؟
تفکیک پسماندها از لحظه تولید، یکی از مهم‌ترین اصول مدیریت پسماند پزشکی است (ماده ۴). باید پسماندهای عادی، عفونی، تیز و برنده، و شیمیایی/دارویی از یکدیگر جدا شده و در ظروف و کیسه‌های مخصوص با رنگ‌بندی مشخص قرار گیرند:
عفونی: کیسه زرد مقاوم.
تیز و برنده: ظروف مقاوم زردرنگ (Safety Box).
عادی: کیسه مشکی یا آبی.
شیمیایی/دارویی: بر اساس نوع خطر، طبق دستورالعمل‌های خاص (ممکن است نیاز به ظروف یا کیسه‌های قهوه‌ای یا رنگ‌های دیگر باشد).