شیوه‌نامه تعیین پارامترهای مشمول خوداظهاری

خوداظهاری در پایش آلودگی، فرآیندی است که طی آن واحدهای مختلف، وضعیت آلایندگی خود را در بخش‌های مختلف (مانند هوا، صدا، آب و پساب، خاک و پسماند) بر اساس پارامترهای تعیین‌شده اندازه‌گیری و گزارش می‌کنند. طبق این شیوه‌نامه (ماده ۲)، کلیه واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی که فعالیت آن‌ها پتانسیل ایجاد آلودگی زیست‌محیطی دارد، موظف به انجام دوره‌ای خوداظهاری هستند. هدف از این کار، ایجاد رویه واحد و نظارت بر منابع بالقوه آلاینده است.

بر اساس ماده ۲ این شیوه‌نامه، واحدهای مشمول موظفند خوداظهاری در پایش آلودگی واحد تحت پوشش خود را به صورت فصلی (یعنی هر سه ماه یکبار) انجام دهند. این اندازه‌گیری‌ها باید از طریق آزمایشگاه‌های معتمد سازمان حفاظت محیط زیست صورت گیرد و نتایج حاصل از آن می‌بایست در سامانه مربوطه بارگذاری گردد.

پارامترهای مورد سنجش بسته به نوع فعالیت واحد و گروه آلودگی (هوا و صدا، آب و پساب، خاک و پسماند) متفاوت است. به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود: الف) هوا و صدا: ذرات معلق، گازهای خروجی از دودکش (مانند SO2, NOx, CO)، فلزات سنگین، هیدروکربن‌ها، دی‌اکسین و فوران (بسته به صنعت) و پارامترهای عمومی مانند دما، فشار، سرعت گاز و غیره. ب) آب و پساب: پارامترهای فیزیکوشیمیایی مانند pH, TSS, BOD5, COD, EC، دما، فلزات سنگین، و پارامترهای بیولوژیک مانند کلیفرم‌ها (برای پساب بهداشتی و برخی صنایع خاص). ج) خاک و پسماند: اندازه‌گیری pH، فلزات سنگین، هیدروکربن‌های نفتی (مانند BTEX و PAH) و سموم کلره (مانند PCBها) در نمونه‌های خاک. جزئیات کامل پارامترها برای هر گروه صنعتی در جداول پیوست شیوه‌نامه آمده است.

طبق ماده ۳ شیوه‌نامه، چنانچه واحد یا پارامترهای شاخص آن در جداول پیوست ذکر نشده باشد، ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها می‌توانند با توجه به نوع فرآیند تولید و ضوابط زیست‌محیطی، پارامترهای مربوطه را پیشنهاد دهند. این پیشنهاد پس از اخذ نظر دفاتر تخصصی سازمان، برای بررسی و تصمیم‌گیری نهایی به کمیته راهبری اعلام می‌گردد. بنابراین، واحد مربوطه باید موضوع را به اداره کل استان اطلاع دهد.

بر اساس ماده ۵ این شیوه‌نامه، مسئولیت اصلی نظارت بر حسن اجرای مفاد این دستورالعمل و اطمینان از انجام صحیح فرآیند خوداظهاری توسط واحدهای مشمول، بر عهده ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها می‌باشد.