مدیریت اجرایی پسماندهای کشاورزی

طبق ماده ۱ این ضوابط، پسماند کشاورزی به موادی گفته می‌شود که به صورت معمول از فعالیت‌های کشاورزی و صنایع وابسته به آن در شهرها و روستاها تولید می‌شود. این پسماندها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: الف) پسماند عادی کشاورزی: پسماندهایی که ویژگی خطرناک بودن را ندارند و رفع تمایز آن‌ها آسان است (مانند بقایای گیاهی، فضولات دامی عادی). ب) پسماند ویژه کشاورزی: پسماندهایی که دارای یکی از خواص خطرناک (مانند سمی بودن، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و…) هستند و نیاز به مدیریت خاص دارند (مانند ظروف خالی سموم و کودهای شیمیایی، برخی فضولات دامی خاص، پسماندهای ناشی از برخی فعالیت‌های دامپزشکی در مزارع).

طبق مواد ۴، ۶ و ۷ ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای کشاورزی، مسئولیت اصلی مدیریت اجرایی پسماندهای عادی و ویژه کشاورزی بر عهده تولیدکننده پسماند (کشاورز، دامدار، واحد تولیدی و…) است. تولیدکننده موظف است پسماندها را در مبدأ تفکیک کرده و بر اساس ضوابط تعیین شده توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست، آن‌ها را مدیریت (جمع‌آوری، بازیافت، پردازش، دفع) کند.

ظروف خالی سموم و کودهای شیمیایی جزو پسماندهای ویژه کشاورزی محسوب می‌شوند. طبق ماده ۱۳ ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای کشاورزی، تولیدکنندگان (کشاورزان) موظفند پس از مصرف این مواد، ظروف آن‌ها را طبق دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی مدیریت کنند. این مدیریت معمولاً شامل شستشوی سه‌گانه ظروف سموم، تحویل آن‌ها به مراکز تعیین شده یا مدیریت آن‌ها مطابق با ضوابط پسماندهای ویژه است. فروشندگان این محصولات نیز ملزم به ارائه اطلاعات لازم بر روی برچسب کالا هستند (ماده ۱۶).

وزارت جهاد کشاورزی نقش محوری در اجرای این ضوابط دارد. وظایف اصلی آن شامل موارد زیر است:
ماده ۵: تهیه و تدوین دستورالعمل‌های اجرایی برای کاهش، تفکیک، بازیافت و دفع پسماندهای عادی و ویژه کشاورزی.
ماده ۳: پیش‌بینی راهکارها در مرحله تولید محصولات کشاورزی برای کاهش پسماند.
ماده ۹: نظارت بر حسن اجرای ضوابط.
ماده ۲: برنامه‌ریزی و آموزش تولیدکنندگان برای کاهش و مدیریت پسماند.
ماده ۴: حمایت از گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی برای استفاده از پسماندها.
ماده ۱۵: ایجاد سامانه‌های لازم برای جمع‌آوری و بازیافت ظروف سموم و کود.
ماده ۱۸: ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان.

بله، طبق ماده ۶ این ضوابط، کلیه تولیدکنندگان پسماند کشاورزی موظف به تفکیک پسماندهای عادی، ویژه و بازیافتی از یکدیگر در مبدأ تولید هستند. برای پسماندهای عادی (مانند بقایای زراعی، باغی و فضولات دامی)، ماده ۹ بر لزوم تبدیل آن‌ها به محصولات قابل استفاده مانند کمپوست، خوراک دام و طیور، یا تولید انرژی از طریق روش‌های استاندارد تأکید دارد. این اقدامات به کاهش حجم پسماند و بازگشت مواد آلی به چرخه کمک می‌کند.