استاندارد کیفیت آب‌های ایران
عنوان کامل: استاندارد کیفیت آب‌های ایران
مرجع تصویب: سازمان حفاظت محیط زیست
تاریخ تصویب: ۳۱ شهریور ۱۳۹۵
استاندارد کیفیت آب‌های ایران به استناد مواد ۱ و ۵ آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب و ماده ۱۸۸ قانون برنامه پنجم، توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و ارائه شده است.
کیفیت آب، ستون فقرات سلامت عمومی و پایداری اکوسیستم‌هاست. در ایران، برای اطمینان از سلامت و کارایی منابع آبی کشور، «استاندارد کیفیت آب‌های ایران» توسط سازمان حفاظت محیط زیست و با همکاری نهادهای کلیدی تدوین و ابلاغ شده است. این استاندارد جامع، فراتر از تعیین صرفاً پارامترهای فیزیکی و شیمیایی، به تفکیک کاربرد آب در بخش‌های حیاتی نظیر آب شرب، کشاورزی، صنعت، تفرج و حفاظت از اکوسیستم‌های آبی می‌پردازد. با شناخت دقیق این استاندارد، می‌توانیم نه تنها از سلامت آب مصرفی خود مطمئن شویم، بلکه در حفظ و صیانت از این منبع ارزشمند برای نسل‌های آینده نیز کوشا باشیم.
استاندارد کیفیت آب‌های ایران چیست و چه کاربردهایی دارد؟
این استاندارد که توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری سایر دستگاه‌ها تهیه شده، حدود قابل قبول پارامترهای کیفی آب را برای انواع آب‌های داخلی ایران (به‌جز آب دریاها و آب‌های با کیفیت ویژه طبیعی مانند چشمه‌های معدنی، مگر اینکه تحت تأثیر فعالیت انسانی قرار گرفته باشند) تعیین می‌کند. هدف اصلی آن، مشخص کردن سطح کیفی لازم برای مصارف مختلف شامل حفاظت از اکوسیستم‌های آبی (زندگی آبزیان)، منبع تأمین آب شرب، کشاورزی، تفرج (شنا و فعالیت‌های تفریحی) و صنعت است.
دسته‌بندی استانداردهای کیفیت آب برای مصارف مختلف چگونه است؟
استانداردها برای هر کاربرد متفاوت است و حتی درون هر کاربرد نیز ممکن است دسته‌بندی‌های مختلفی وجود داشته باشد. برای مثال:
الف) حفاظت اکوسیستم: دو گروه (آب‌های مناسب ماهیان سردآبی و گرم‌آبی) با حدود متفاوت تعریف شده است.
ب) منبع آب شرب: سه گروه بر اساس نوع تصفیه مورد نیاز (ساده، معمول، پیشرفته) دسته‌بندی شده‌اند.
ج) کشاورزی: حدود مجاز برخی پارامترها (مانند باکتری‌ها یا فلزات سنگین) بسته به نوع محصول (مثلاً خام‌خوری یا صنعتی) متفاوت است.
د) تفرج: بین تفرج با تماس مستقیم (شنا) و غیرمستقیم تفاوت قائل شده است.
ه) صنعت: سه گروه بر اساس حساسیت فرآیند صنعتی به کیفیت آب تعریف شده است.
چه پارامترهای مهمی برای تعیین کیفیت آب طبق استاندارد ایران اندازه‌گیری می‌شوند؟
پارامترهای اندازه‌گیری شده بسته به نوع کاربرد آب بسیار متنوع هستند، اما برخی از پارامترهای کلیدی و مشترک عبارتند از: دما، مواد معلق جامد (TSS)، رنگ، بو، کدورت، pH، اکسیژن محلول (DO)، اکسیژن‌خواهی بیوشیمیایی (BOD5)، اکسیژن‌خواهی شیمیایی (COD)، نیترات، فسفات، کلراید، سولفات، سختی، فلزات سنگین (مانند سرب، جیوه، کادمیوم، آرسنیک)، کلرین باقیمانده، ترکیبات فنلی، هیدروکربن‌های نفتی، آمونیاک و آمونیوم، کلیفرم‌های کل، کلیفرم مدفوعی، اشرشیاکلی، انتروکوکسی، سالمونلا، نماتدهای روده‌ای.
اگر کیفیت یک رودخانه یا منبع آبی از حدود استاندارد پایین‌تر باشد، به چه معناست؟
طبق مقدمه و هدف استاندارد، اگر کیفیت آب از حدود تعیین شده برای یک کاربرد خاص تخطی کند، آن آب برای آن کاربرد مشخص “آلوده” تلقی می‌شود. در چنین شرایطی، باید بر اساس “آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب”، اقدامات لازم توسط سازمان‌ها و نهادهای مسئول برای شناسایی منبع آلودگی و کنترل یا رفع آن انجام شود. استفاده از آب آلوده برای آن کاربرد خاص می‌تواند خطرات بهداشتی یا زیست‌محیطی به همراه داشته باشد.
چه سازمانی مسئول تهیه و نظارت بر استانداردهای کیفیت آب در ایران است؟
مسئولیت اصلی تهیه، ابلاغ و نظارت بر اجرای استانداردهای کیفیت آب به منظور حفاظت از محیط زیست بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است. البته همانطور که در مقدمه ذکر شده، این استاندارد با همکاری وزارتخانه‌های تخصصی دیگر مانند بهداشت، نیرو، جهاد کشاورزی، صمت و همچنین سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و تدوین شده است.