استاندارد ویژگی‌ها و آزمون‌های میکروبی آب آشامیدنی
عنوان کامل: استاندارد ملی 1011 - ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبی آب آشامیدنی
مرجع تصویب: سازمان ملی استاندارد ایران
تاریخ تصویب: ۷ مرداد ۱۳۹۸
هدف از تدوین استاندارد ملی شماره ۱۰۱۱ با عنوان ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبی آب آشامیدنی، تعیین ویژگی‌هایی است که روش‌های آزمون میکروبی آب آشامیدنی می‌بایست دارا باشند. جهت اطلاع از ویژگی‌های میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی نمک‌زدایی شده به استاندارد ملی شماره ۲۰۷۰۵ مراجعه شود.
آیا می‌دانید آب آشامیدنی که مصرف می‌کنید تا چه حد ایمن و سالم است؟ استاندارد ملی شماره ۱۰۱۱ ایران با عنوان «ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبی آب آشامیدنی»، چارچوبی حیاتی برای تضمین کیفیت میکروبی آب در شبکه‌های توزیع فراهم می‌کند. این استاندارد به معرفی شاخص‌های کلیدی میکروبی نظیر کلیفرم‌های گرماپای، اشرشیاکلی و حدود مجاز آن‌ها، و همچنین پارامترهای مهمی چون کدورت و کلر آزاد باقیمانده می‌پردازد. هدف نهایی، حفاظت از سلامت عمومی از طریق اطمینان از خلوص و بی‌خطر بودن آب شرب برای مصرف‌کنندگان است، به طوری که وجود هرگونه اشرشیاکلی یا کلیفرم گرماپای در آن کاملاً ممنوع است. این مقاله به تفصیل به اهمیت و جزئیات این استاندارد می‌پردازد.
هدف استاندارد ملی ایران به شماره ۱۰۱۱ در مورد آب آشامیدنی چیست؟
هدف اصلی استاندارد ملی شماره ۱۰۱۱ با عنوان ویژگی‌ها و آزمون‌های میکروبی آب آشامیدنی، تعیین ویژگی‌ها و حدود مجاز میکروبی (باکتریایی) برای آب آشامیدنی جاری در سامانه‌های آبرسانی (شبکه‌های توزیع) و همچنین معرفی روش‌های استاندارد برای انجام آزمون‌های میکروبی است تا از سلامت و ایمنی آب برای مصرف‌کنندگان اطمینان حاصل شود. این استاندارد برای آب بسته‌بندی شده یا آب معدنی کاربرد ندارد.
مهم‌ترین شاخص‌های میکروبی که طبق استاندارد ۱۰۱۱ در آب آشامیدنی کنترل می‌شوند کدامند؟
این استاندارد بر کنترل شاخص‌های کلیدی میکروبی تمرکز دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: الف) کلیفرم‌های گرماپای (Thermotolerant coliforms): گروهی از باکتری‌ها که حضورشان می‌تواند نشان‌دهنده آلودگی مدفوعی باشد. ب) اشرشیاکلی (E. coli): یک باکتری خاص در گروه کلیفرم‌های گرماپای که به طور مشخص‌تری نشان‌دهنده آلودگی مدفوعی اخیر و خطر بهداشتی است. ج) کدورت (Turbidity): هرچند شاخص فیزیکی است، اما ارتباط نزدیکی با حذف میکروارگانیسم‌ها در فرآیند تصفیه دارد و در این استاندارد برای آن حد تعیین شده است. د) کلر آزاد باقیمانده: برای اطمینان از تداوم گندزدایی در شبکه توزیع. ه) شمارش میکروارگانیسم‌های هتروتروف (HPC): به عنوان شاخصی برای ارزیابی کیفیت کلی آب و کارایی فرآیند تصفیه.
آیا طبق استاندارد ۱۰۱۱، وجود اشرشیاکلی (E. coli) یا کلیفرم‌های گرماپای در آب آشامیدنی مجاز است؟
خیر، به هیچ وجه. بر اساس جدول ۱ این استاندارد، آب آشامیدنی سالم و مطابق با استاندارد، باید در ۱۰۰ میلی‌لیتر نمونه، فاقد هرگونه کلیفرم گرماپای و اشرشیاکلی (E. coli) باشد (حد مجاز: عدم شناسایی). شناسایی این باکتری‌ها در آب نشان‌دهنده یک نقص جدی در تصفیه یا آلودگی در شبکه توزیع و خطرناک بودن آب برای مصرف است.
میزان کلر آزاد باقیمانده در آب آشامیدنی طبق استاندارد باید چقدر باشد؟
جدول شماره ۲ استاندارد ملی ۱۰۱۱، حدود مجاز برای کلر آزاد باقیمانده را مشخص کرده است تا اطمینان حاصل شود که آب در طول مسیر توزیع همچنان گندزدایی می‌شود. این میزان در نقاط مختلف شبکه متفاوت است، اما به طور مشخص در شیر برداشت آب توسط مصرف‌کننده (مثلاً شیر آب خانگی یا عمومی) باید بین ۰/۵ تا ۱/۰ میلی‌گرم در لیتر (mg/L) باشد.
حداکثر کدورت مجاز آب آشامیدنی طبق استاندارد چقدر است؟
کدورت یکی از پارامترهای مهم برای ارزیابی کارایی تصفیه آب و حذف میکروارگانیسم‌ها است. طبق بند ۴-۲-۲ استاندارد ملی شماره ۱۰۱۱ با عنوان ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبی آب آشامیدنی، کدورت آب در ۹۵ درصد نمونه‌برداری‌های ماهانه باید کمتر از ۱ واحد کدورت نفلومتری (NTU) باشد و مقدار آن در هیچ زمانی نباید از ۴ واحد NTU تجاوز کند.